Có bao giờ bạn xem tin tức và nghĩ rằng đó hoàn toàn công bằng, vô tư và tất cả đều là sự thật? Nếu vậy thì đã đến lúc bạn cần cải thiện khả năng tư duy phản biện của mình. Sự thật là báo chí và các kênh tin tức đều có chiến lược riêng của mình, và họ hiếm khi công bằng, vô tư như chúng ta vẫn nghĩ. Điều này cũng đúng với cả những văn bản học thuật. Tác giả muốn bạn ủng hộ ý kiến của họ, và một vài người sẽ làm mọi thứ để bạn làm điều đó – kể cả khi họ phải "bẻ cong" sự thật, và chỉ thể hiện ra bên ngoài những gì sẽ ủng hộ điều họ đang nói và hơn thế nữa
Vậy làm thế nào để có thể phát triển những kỹ năng đó? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chỉ cho bạn cách tìm kiếm thông tin và từ đó bạn có thể bắt đầu tự nghĩ và tiếp cận thông tin một cách thông minh nhất.
1. Xác định xem nguồn thông tin có đáng tin cậy hay không
Một kỹ năng cần thiết đối với một nhà sử học - khả năng đánh giá độ tin cậy của một nguồn thông tin hay một bằng chứng là một điều sẽ rất có ích trong nhiều trường hợp. Nhìn vào những câu hỏi bạn sẽ đặt ra để xác định độ tin cậy của một nguồn tin liên quan đến lịch sử, bạn có thể áp dụng những nguyên tắc tương tự để đánh giá bằng chứng trong nhiều lĩnh vực hoặc thuật (hoặc tin tức, hoặc ai đó tình cờ tranh luận với bạn!)
Đặt ra những câu hỏi chính là chìa khóa giúp bạn tư duy phản biện và bạn có thể áp dụng những câu hỏi này đối với bất kì một nguồn thông tin hay một bằng chứng nào.
2. Chỉ ra sự tinh vi và mơ hồ trong ngôn ngữ
Những người giỏi về việc tiếp cận thông tin với tư duy phản biện sẽ thường ngay lập tức có thể chỉ ra sự tinh vi trong ngôn ngữ, điều mà có thể là những cảnh báo về mức độ tin tưởng của một nguồn thông tin. Ví dụ, cách sử dụng từ "chắc chắn" sẽ có thể được xem như một bằng chứng về việc bản thân người viết không bị thuyết phục bởi những gì mà họ đang viết, và đang cố gắng thuyết phục bạn và cả chính bản thân họ khẳng định đó là đúng: "Có thể khẳng định chắc chắn rằng bằng chứng này là…" Những từ ngữ như "khẳng định" hoặc "như được đưa tin" cũng là những dấu hiệu cần kiểm chứng: Nó cho thấy thông tin đang được nói đến không phải là sự thật, mà là sự phỏng đoán hoặc thậm chí là những lời đồn, và vì vậy không nên dựa vào đó.
3. Chỉ ra thành kiến
Ngay cả những trường học danh tiếng nhất cũng có thể thiên về một định kiến – đó là bản năng của con người. Họ có thể có ý kiến chủ quan về một vấn đề, và những ý kiến đó là khuynh hướng ngăn cản họ giải thích các nguồn thông tin, bởi vì họ sẽ luôn nhìn thấy những thứ họ muốn thấy. Dưới đây là những câu hỏi bạn nên hỏi để giúp bạn nhận ra những định kiến khi đọc một thông tin nào đó.
Hãy nhìn vào những thông tin chưa được chỉnh sửa. Liệu nó có phù hợp với lời giải thích của những lập luận theo lý thuyết không?
Người viết đã bỏ sót điều gì? Liệu họ có bỏ quên một vài thông tin quan trọng có thể trái ngược với những gì họ đang nói tới hay không?
Liệu ngôn ngữ người viết sử dụng có khôn khéo thuyết phục bạn về một luận điểm tích cực hay tiêu cực nào đó không?
Bằng việc đặt ra những câu hỏi như vậy, bạn sẽ nhanh chóng chỉ ra được những định kiến ở bất cứ nơi nào bạn đến. Nếu bạn đọc thông tin và nhận ra rằng bạn có thể dễ dàng viết lại được nó với một lập luận thuyết phục chính xác về quan điểm đối lập, điều này rất có khả năng rằng thông tin được đưa ra là định kiến.
4. Chỉ ra đó là một giả định
Rất nhiều bài viết chứa các giả định, nhưng chúng rất khó để chỉ ra bởi những giả định này lại hoàn toàn hợp lý. Những ví dụ khó hơn về các giả định là những điều liên quan đến những thứ không rõ ràng. Ví dụ, một bài báo có thể được viết như thể nó đang đưa ra một quan điểm về mặt đạo đức của một vấn là điều "đúng đắn" – lờ sự thật rằng một vài người đọc có thể có những ý kiến đối lập. Bạn cũng có thể chỉ ra xu hướng hùa theo của người viết về một vấn đề - đặc biệt là những ý kiến nổi tiếng – cũng là một cách tạo ra các giả định bởi họ không bỏ thời gian để cân nhắc xem liệu những ý kiến đó có một lập luận sắc bén để ủng hộ nó hay không.
5. Chỉ ra ngụy biện logic
Một ngụy biện logic giống như một "cái ô" về việc sử dụng những lý lẽ không thuyết phục khi tranh luận. Những lỗi logic là một trong các đặc điểm của lập luận kém, và chúng xuất hiện ở rất nhiều dạng. Ví dụ mmột vài người nổi tiếng nói điều gì đó – như vậy điều đó phải là sự thật. Điều này cũng giống với giả định, cái chúng tôi đã nói ở trên.Hiểu sai lập luận của hai đó, hoặc cố ý hiểu sai nó, để khiến cho luận điểm của người viết trở nên thuyết phục hơn.
Lần tới khi bạn nghe một chính trị gia phát biểu, hãy xem có bao nhiêu ngụy biện logic bạn có thể chỉ ra. Họ sẽ là những người phạm lỗi tệ nhất!
6. Chống lại những cám dỗ cảm xúc
Một trong những chìa khóa để có tư duy phản biện đó là không bị ảnh hưởng bởi những cám dỗ cảm xúc. Những cám dỗ này gần như luôn có chủ ý và được đưa ra để thao túng suy nghĩ của bạn để ủng hộ một luận điểm. Nó có thể diễn ra một cách tinh vi, thông qua việc sử dụng những từ ngữ đánh vào mặt cảm xúc (chẳng hạn như "độc ác" hoặc "ấn tượng")
7. Có sự hiểu biết về những loại thông tin khác nhau
Để đánh giá độ tin cậy trong lập luận của một người, bạn cần phải chắc chắn về thông tin mà họ đang dựa vào và quyết định xem liệu bạn có bị thuyết phục bởi những lời giải thích của họ về vấn đề đó hay không. Một điều quan trọng cần nhớ đó là một vài thông tin sẽ thường không đáng tin hơn những nguồn thông tin khác. Dưới đây là một số nguồn thông tin ít đáng tin hơn bạn có thể bắt gặp khi ai đó sử dụng để củng cố luận điểm của mình.
Thông tin giai thoại – những trải nghiệm cá nhân và những thứ được nghe từ người khác.
Ví dụ cô lập là những điều mà người viết đang cố để chỉ ra trong vụ việc, trong khi có rất nhiều những bằng chứng khác đối lập mà họ lại "tình cờ" quên không nhắc tới.
Số liệu – chúng tôi đã đề cập ở trên rằng chúng ta có thể dựa vào số liệu, và bạn nên tìm ra kích thước của ví dụ và hơn thế nữa.
Lời khai của nhân chứng – đây là một bằng chứng hiển nhiên không đáng tin do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như vấn đề về trí nhớ.
Hãy xem xét những thông tin trên cẩn thận, và nếu bạn sử dụng chúng, hãy chắc chắn rằng người đọc biết rằng bạn đang nhận thức được những sự thiếu hụt có thể về những bằng chứng đó bằng việc đặt ra những mối nghi ngại. Kể cả khi một nghiên cứu sử dụng những thông tin gốc, nó cũng đáng trong việc nghiên cứu sâu hơn để tìm ra liệu người viết có đang nhìn nó một cách tổng thể, hay họ chỉ đang lựa chọn những thông tin ủng hộ cho điều mà họ muốn chứng minh.
תגובות